Օտարերկրյա մամուլը՝ մեր մասին

Վրաստան եւ Հայաստան՝ Մետաքսի ճանապարհի սրտաշարժ երկրներ

Ուրսուլա Ֆրեունդ

Այս հոդվածը տպագրվել է Beef Cattle Switzerland Magazine ամսագրում, որն ունի 6500 տպաքանակ՝ գերմաներեն եւ ֆրանսերեն լեզուներով

Ամառային վերջին արձակուրդիս ընթացքում ես եւ ամուսինս հնարավորություն ունեցանք մասնակցելու անսովոր գյուղատնտեսական շրջագայության Հարավային Կովկասով: Այս հոդվածում ես ցանկանում եմ կիսվել մեր փորձառությամբ մի շարք տպավորությունների միջոցով՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Աշոտ Պողոսյանի Սեւ Անգուս ֆերմային:

16 օրվա ընթացքում Վրաստանում եւ Հայաստանում մենք հանդիպեցինք մարդկանց, տպավորվեցինք նրանց մշակույթով, բնապատկերներերով, գյուղատնտեսությամբ, ուսումնասիրեցինք կրթությունը եւ քաղաքականությունը:

Մեր զբոսաշրջային խումբը բաղկացած էր 16 հոգուց, բոլորը գյուղատնտեսական կամ ոլորտում մասնագիտական ​​գիտելիքներով: Ճամփորդությունը կազմակերպել է գյուղատնտես Ռոբերտ Լեհմանը, որը (թոշակի անցած) կրթության մասնագետ է՝ համագործակցելով տեղական տուրիստական ​​գործակալությունների եւ զբոսաշրջային զբոսավարների հետ:

Ռոբերտը սերտորեն համագործակում է Գյուղատնտեսության, անտառտնտեսության եւ պարենային գիտությունների համալսարանի (HAFL) եւ Շվեյցարիայի զարգացման եւ համագործակցության գործակալության (SDC) հետ՝ շվեյցարական մոտեցման մոդելով այս երկու երկրներում դուալ կրթական համակարգի խթանմանն ուղղված նախագծերում: Նրա հիանալի կապերի շնորհիվ մենք հնարավորություն ստացանք ունենալ հետաքրքրաշարժ հանդիպումներ եւ արժեքավոր պատկերացումներ:

Ճամփորդության կարևորագույն իրադարձություններից մեկը, մասնավորապես ինձ համար, այցելությունն էր անասնապահական ֆերմա: Այս այցը խորը տպավորություն թողեց մեր ողջ խմբի վրա, եւ ես կցանկանայի ավելի մանրամասն կիսվել դրա մասին:

Աշոտ Պողոսյան՝ իսկապես խարիզմատիկ անձնավորություն.

Գոշում հանդիպում ենք հայ ֆերմեր Աշոտ Պողոսյանին։ Մեր ճամփորդական խումբը տեղավորվել էր հինգ արտաճանապարհային ջիպերի մեջ, եւ երկու ժամ ընթանալով արկածային, խորդուբորդ եւ սապատավոր ճանապարհներով, հասանք Անգուսի ֆերմա։

Ինչպես նշվում է նրանց կայքում (https://mountainhighfarms.net ), նրանց արոտավայրերը գտնվում են Դիլիջան ազգային պարկի հեռավոր վայրերում, պարկ որը ձգվում է Հայաստանի հյուսիս-արեւելքից դեպի արեւմուիք։  Այս բարձր լեռնային արոտավայրերը գտնվում են ծովի մակարդակից 1700-ից 2200 մետր բարձրության վրա:

Մինչ նա պատմում է 120 հեկտար կառավարելու մասին, մեր տեսած արտավայրը զգալիորեն ավելի մեծ է թվում: Նա արոտավայրերը կառավարությունից վարձակալում է տարեկան մեկ հեկտարի դիմաց ընդամենը երկու դոլարով։ Աշոտի խոսքով, Հայաստանում միլիոնավոր հեկտարներով չօգտագործվող հողեր կան, որոնք ռոտացիոն արածեցման հսկայական ներուժ են առաջարկում:

Արոտավայրերի կառավարումը Աշոտի համար առանցքային ուշադրության կենտրոնում է, եւ նա կրքով է խոսում է մոտեցման եւ փիլիսոփայության մասին՝ պատրաստակամորեն կիսվելով մեզ հետ իր պատկերացումներով:

Աշոտի արածեցման համակարգը հիմնված է ամբողջական կառավարման եւ խիտ ամբոխային  արածեցման տեխնիկայի վրա: Նրա նպատակն է դրականորեն ազդել բույսերի բազմազանության վրա՝ իրականացնելով ռոտացիոն արածեցման համակարգ, որտեղ  կենդանիները գրեթե ամեն օր տեղափոխվում են թարմ արոտավայր:

Նրա փիլիսոփայությունը հոլիստիկ մոտեցմանը հետեւելն է. կենդանիները պետք է իրենց ժամանակի մեծ մասն անցկացնեն արոտավայրերում եւ աճեցվեն բացառապես խոտի վրա: Դա իմ ականջին  երաժշտություն է թվում: Բայց Աշոտի համար «խոտը» միայն բուսաբանական իմաստով խոտ չէ։ Նա հպարտությամբ բացատրում է, որ իր արոտավայրերը պարունակում են ուտելի բույմերի 96 տարբեր տեսակներ, խոտաբույսեր եւ բուժիչ բույսեր, ներառյալ հազվագյուտ տեսակներ, ինչպիսիք են ուրցը, երիցուկը, մասուրը, անանուխը, թրթնջուկը, սաքսիֆրագան, քոսոտը, աստղային հասմիկը եւ կիտրոնի բալզամը:

Բացի արածելուց, նրա Սեւ Անգուսները սնվում են նաեւ տերեւներով, վայրի մրգերով եւ հատապտուղներով, ինչպիսիք են վայրի խնձորը, ընկույզը, հոնը, բալը, սալորը, վայրի տանձը, փշահաղարջը, մեդարը, պնդուկը, սեւ հաղարջը, ալոճը եւ վայրի ելակը։

Բտման փուլի վերջում կենդանիներին տրվում է կաղնի դիետա, որը բարելավում է մսի գույնը, բույրը եւ համը: Աշոտը համոզված է, որ այս բազմազան բուսական դիետան, զուգորդված խտացված կերերի բացակայության հետ, ստեղծում է բնական, որակյալ, առողջարար, նուրբ եւ բուրավետ տավարի միս:

Արածեցումը նրա համար կիրք է. նա համոզված է, որ կենդանիների տեղը արոտավայրերում է: Նրա ֆերմայի նախիրն անցկացնում է մոտ 11 ամիս բաց երկնքի տակ արածելով, նույնիսկ ձմռանը, երբ ժամանակի 90%-ը կենդանիներն անցկացնում են բաց երկնքի տակ։ Տարածաշրջանում ձմեռները կարճ են, տեւում են փետրվարի վերջից մինչեւ մարտի վերջ: Այդ ընթացքում նա կենդանիներին տեղափոխում է ծովի մակարդակից 1200 մետր բարձրության վրա գտնվող ծածկի տակ, որը կենդանիներին պաշտպանում է քամուց եւ եղանակային խիստ պայմաններից: Սակայն նույնիսկ ձմռանը կենդանիները հիմնականում արածում են շրջակա արոտավայրերում։

Ռուսական կենդանիներ ամերիկյան գենետիկայով

Աշոտի ֆերմայի նախիրը բաղկացած է 80 Սեւ Անգուս կովերից, որոնք նա ներմուծել է Ռուսաստանից 2019թ.-ին։ Արդյունքում նրա նախիրը կրում է ամերիկյան գենետիկա՝ հարմարեցված ռուսական պայմաններին։

Այնուամենայնիվ, Աշոտը կարծում է, որ իր կոնկրետ միջավայրին կարող է ավելի հարմարեցված ցեղատեսակ գոյություն ունենալ: Նա դիտարկում է Aubrac խոշոր եղջերավոր կենդանիներին՝  ֆրանսիական դիմացկուն ցեղատեսակ, որը ներկայումս անհասանելի է Հայաստանում կամ Ռուսաստանում:

Ծնի սեզոնը սկսվում է ապրիլին եւ մայիսին:

Երեք ցուլերը նոյեմբերից հուլիս ամիսներին առանձին են պահվում՝ այդ ընթացքում արածելով առանձին արոտավայրում։ Կենդանիները կամ վաճառվում են որպես տոհմային, կամ 22-ից 24 ամսական հասակում որպես բտված կենդանիներ՝ մոտավորապես 500 կիլոգրամ կենդանի զանգվածով:

Աշոտը նաեւ հմուտ վաճառող է, ինչը ցույց է տալիս իր ֆերմայի մսի մեկ կիլոգրամը մոտ 25 դոլարով (սպանդային քաշով) ռեստորաններին, հիմնականում Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում վաճառելու նրա կարողությունը: Նրա համար հատկապես կարեւոր է, որպեսի նա ոչ միայն շփվի ռեստորանատերերի հետ, այլեւ անմիջականորեն խոսի միսը պատրաստող խոհարարների հետ։ Կախված կտորի՝ նա խորհուրդ է տալիս պատրաստելու այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են սուսվիդը կամ դանդաղ ծխեցնելը։

Նրա ֆերման Հայաստանում միակն է, որտեղ կա 100% տոհմային Սեւ Անգուս կենդանիներ եւ միակ ֆերման, որն իր կենդանիներին աճեցնում է բացառապես խոտի վրա: Աշոտի բիզնեսը շատ հեռու է բնորոշ լինելուց։

Հետաքրքիրն այն է, որ նա իր ֆերման չի ֆինանսավորել գյուղատնտեսության միջոցով։ Նախքան իր ֆերման սկսելը, նա որդու հետ միասին որպես իրավաբան է աշխատել։  Գյուղատնտեսության եւ անասնաբուծության հետ կապված նրա փորձը սկսվել երիտասարդ տարիքից՝ ավելի հարստանալով Արգենտինայում անցկացրած ժամանակի ընթացքում:

Աշոտն իր գիտելիքների մեծ մասը ձեռք է բերել հետազոտությունների եւ փորձի միջազգային փոխանակման միջոցով։ Հատկանշական է, որ նա ակտիվորեն ներգրավված է Հայաստանում դուալ կրթության համակարգի խթանմանն ուղղված ծրագրում։ Նրա ֆերման կծառայի որպես մի վայր, որտեղ երիտասարդ մասնագետները կարող են ձեռք բերել արժեքավոր գործնական փորձ եւ օգտվել նրա փորձից:

MAVETA ծրագիրը

Հայաստանում մեր գտնվելու ընթացքում մեզ ուղեկցում էր շվեյցարացի գյուղատնտես, դոկտոր Մոնիկ Ֆրեյը, ով աշխատում է Ավետարանական բարեփոխված եկեղեցու մաս կազմող HEKS մարդասիրական կազմակերպության հետ: Նա ներգրավված է MAVETA ծրագրում, որը կենտրոնանում է գյուղատնտեսական դուալ մասնագիտական ​​ուսուցման ինտեգրման վրա, Հայաստանի իրավական դաշտում:

Ծրագրի նպատակն է ստեղծել միասնական կրթական քաղաքականություն, հզորացնել գյուղատնտեսական ուսուցման հաստատությունները եւ  ստեղծել ուսանողների կրթական ​​հնարավորություններ ընկերություններում: Ներկայումս MAVETA-ն աշխատում է Հայաստանի տարբեր մարզերի վեց պետական ​​գյուղատնտեսական դպրոցների հետ:

Ընտրված մասնագիտությունները ներառում են անասնաբուժական մասնագետներ, կաթի եւ կաթնամթերքի տեխնոլոգներ, ֆերմերներ, գյուղատնտեսական մեքենաների մեխանիկներ, կաթնամթերքի ֆերմերներ, պտղաբուծական կուլտուրաներ եւ ընկուզեղեն արտադրողներ:

Ծրագիրն իրականացվում է տեղական գործընկերոջ կողմից՝ HEKS/EPER-ի եւ Գյուղատնտեսության, անտառային եւ պարենային գիտությունների համալսարանի (HAFL) հետ համագործակցությամբ:

Նկարում՝ Ռոբերտ Լեհմաննը եւ Աշոտ Պողոսյանը, Մաունթեն Հայ Ֆարմսում, 2024թ

Leave a reply