Ֆերմերը որպես ազգային խորհրդանիշ․ Ամերիկացի կովբոյից մինչև Հայ հովիվը

Աշխարհի տարբեր կողմերում ֆերմերի կամ հովվի կերպարը հաճախ բարձրացվել է առօրյայի սահմաններից ու դարձել ազգային ինքնության, տոկունության և ազատության խորհրդանիշ։ Ամերիկյան հարթավայրերից մինչև Հայկական լեռնաշխարհը՝ ժողովուրդները փառաբանել են հողին ամենամոտ ապրող մարդկանց՝ նրանց տեսնելով որպես մշակույթի ու ավանդույթների պահապաններ։

Ամերիկյան կովբոյը

Միացյալ Նահանգներում ամենահեղինակավոր կերպարը կովբոյն է։ 19-րդ դարի արոտուղիներից սերված կովբոյները դարձել են ազատության, խիզախության ու սահմանների պահապանների ռոմանտիկ կերպարի մարմնավորում։ Երգերը, վեպերը, ֆիլմերն ու ժամանակակից ռոդեոները մարմնավորեն են այդ կերպարը՝ ներկայացնելով այն որպես անկախության և կոշտ անհատականության սիմվոլ, ում Ամերիկան և աշխարհը սիրում է, ու հիանում։

Հարավային Ամերիկայի գաուչոն

Արգենտինայում, Ուրուգվայում և Բրազիլիայի հարավում ազգային հերոսի կերպար է գաուչոն։ Ձիավարությամբ ու անասնապահությամբ հայտնի գաուչոները դարձել են լեգենդար կերպարներ՝ արտացոլվել պոեզիայում, երաժշտության մեջ ու ժողովրդական ավանդույթներում։ Նրանք ներկայացվում են ոչ միայն որպես ֆերմերներ, այլ նաև որպես պամպասի հոգի՝ հպարտ, ազատ և հողին խորը կապված։

Եվրոպայի ֆերմերմեր խորհրդանիշները

Թեև Եվրոպան վաղ է արդյունաբերականացել, այստեղ ևս մեծարվել են այն հովիվներն ու ֆերմերները, որոնք ձևավորել են մայրցամաքի լանդշաֆտները։

Շվեյցարիա․ Ալպերում Senn-ը (կաթնագործ ու անասնապահ) կարևոր խորհրդանիշ է։ Ամռանը կովերը բարձրացվում են լեռնային արոտավայրեր, իսկ աշնանը անցկացվում է Alpabzug / Almabtrieb տոնը՝ զարդարված կովերով, զանգակներով, երաժշտությամբ ու տարազներով։ Շվեյցարական ավանդազրույցում Վիլհելմ Թելը՝ ֆերմեր–աղեղնավորը, նույնպես ազատության կերպար է, ինչը կապում է գյուղական կյանքն ու անկախության գաղափարը։
Իսպանիա․ Կաստիլիայում և Բասկերի երկրում pastores՝ հովիվները, դարեր շարունակ զբաղվել են նախիրների տեղափոխմամբ (սեզոնային տեղափոխություն)՝ ձևավորելով լանդշաֆտներն ու պահպանելով մշակույթը։ Ռոմանտիկ պոեզիան և տոները պահպանում են նրանց տեղը հիշողության մեջ։
Իտալիա․ contadino-ն (ֆերմեր) և buttero-ն (Տոսկանայի ֆեմեր-հեծյալ՝ կովբոյը) խորհրդանշում են երկրի ֆերմերային արմատները։ Butteri-ները մինչ օրս գործում են Մարեմմայում՝ ձիավարելով ու կառավարելով արոտները գրեթե գաուչոների կամ կովբոյների պես։
Ֆրանսիա․ paysan-ը՝ ֆերմերը, երկար ժամանակ համարվել է երկրի ողնաշարը։ Պրովանսում ու Պիրենեյներում հովիվներն ու պանիրագործները մեծարվում են երգերում, տոնական արարողություններում ու արվեստում։ Berger՝ հովիվը, առանձնապես ռոմանտիզացվել է ֆրանսիական գեղարվեստական ավանդույթում։
Նորվեգիա և Նորդիք․ լեռնային ամառային ֆերմաները (seterdrift) և դրանց կաթնուհիներն ու հովիվները հիշվում են ժողովրդական երգերում ու ավանդույթներում՝ մարմնավորելով պարզ, բնությանը միաձուլված կյանքը։
Ռուսաստան․ մուժիկը որպես ազգի սիրտ․ Ռուսաստանում մուժիկը (գյուղացի) վաղուց խորհրդանշում է ազգի հոգին։ Տոլստոյից մինչև Նեկրասով՝ գրականությունը ներկայացնում է նրան որպես ուժեղ, տոկուն ու հոգևորապես հարուստ կերպար։ Ռուսական երգերն ու ասացվածքները հաճախ բարձրացնում են պարզ ֆերմերին մշակութային հերոսի մակարդակի՝ որպես այն մեկին, ով կերակրում է երկիրը և կրում ավանդույթները։

Հայաստան․ լեռների հովիվը

Հայկական կոշտ լեռնաշխարհը դարեր շարունակ եղել է հովիվների ու ֆերմերների տուն, և ազգային արվեստը խոսում է նրանց կարևորության մասին։

Հայոց ազգային էպոսի գլխավոր հերոսը՝ Սասունցի Դավիթը, հիշատակվում է որպես հովիվ։ Նա ոչ միայն լեռների պաշտպանն ու թշնամու դեմ կանգնող ռազմիկն է, այլև հողի ու հոտի տերը։ Դավիթը մարմնավորում է այն միտքը, որ հայ հերոսի ուժը ծնվում է հողի ու հոտի պահպանությունից՝ խոր գյուղական արմատից։ Այսպիսով, Սասունցի Դավիթը ազատամարտիկ լինելուց բացի դառնում է նաև ֆերմեր-հովվի հերոսական խորհրդանիշ։

Հայկական երկրագործական կյանքը մշտապես եղել է բարձրավայրերի բնորոշ մասը։ Ազգային օպերան «Անուշ» (Արմեն Տիգրանյան) մեծարում է հովվի կերպարը գլխավոր հերոսի՝ Սարոյի միջոցով։ Սարոն ոչ միայն սիրո ողբերգական հերոս է, այլ նաև հայկական հովվի խորհրդանշական կերպարը՝ ազատ, հպարտ ու լեռներին կապվող։

Հայկական ժողովրդական երգերը, պոեզիան ու պարերը հաճախ են փառաբանում հովվին, նրա հոտը և բարձր լեռնային արոտները։ Ինչպես կովբոյը մարմնավորում է Ամերիկյան Արևմուտքը, այնպես էլ հովիվը՝ Հայաստանի լեռնաշխարհի հոգին ու ավանդույթների շարունակականությունը։

Համամարդկային կապը հողի հետ

Թեև կովբոյը և գաուչոն ամենահայտնի խորհրդանիշներն են, գրեթե յուրաքանչյուր ժողովուրդ ունի իր ֆերմեր-հերոսը՝ կերպար, որ բարձրացել է սովորական աշխատանքից և դարձել է լեգենդ։ Նրանք մարմնավորում են ազատությունը, բնության հետ միասնությունը, տոկունությունն ու մշակութային շարունակականությունը։

Այս կերպարներին մեծարելով՝ ժողովուրդները մեծարում են ոչ միայն երկրագործությունը, այլև մարդու և հողի միջև հոգևոր կապը՝ ազատ երկնքի տակ, դժվարություններին դիմակայող և ուժեղացնող։

Ֆերմերը որպես ազգային խորհրդանիշ․ Ամերիկացի կովբոյից մինչև Հայ հովիվը