Հայաստանում մսատու տավարաբուծության զարգացման եւ արտահանման հեռանկարները

Հայաստանում մսատու տավարաբուծության եւ դրա արտահանման հեռանկարները գնահատելը պարզ է, քանի որ Հայաստանը ներկայումս չունի մսատու տավարաբուծության բնագավառ։

Չնայած ավելի քան 1 միլիոն հեկտար բարձրակարգ արոտավայրեր ունենալուն, որոնցից ավելի քան 80%-ը չի օգտագործվում, գտնվում են ծովի մակերևույթից 1200–1800 մետր բարձրության վրա՝ թույլ տալով ավելի քան 10 ամսվա արոտային սեզոն, Հայաստանը չի արտադրում տավարի միս, եւ դրա արտահանում չի իրականացնում։ Այնուամենայնիվ, շրջապատված լինելով խոշորագույն տավարի մսի շուկաներով, ինչպիսիք են՝ Ռուսաստանը հյուսիսից եւ Ծոցի ու Մերձավոր Արևելքի երկրները հարավից ու արեւմուտքից (օրինակ՝ ԱՄԷ, Սաուդյան Արաբիա, Քաթար, Հորդանան, Եգիպտոս, Իրաք, Իրան), Հայաստանը տարեկան ներմուծում է 10,000–12,000 տոննա տավարի միս, հիմնականում՝ Բրազիլիայից, Հնդկաստանից, Ուկրաինայից, Ռուսաստանից, Բելառուսից եւ Իսպանիայից։ Այս իրավիճակը թվում է անհեթեթ բացթողում։

Հիմնական շուկաները եւ Հայաստանի դիրքը

Ռուսաստանը, որը աշխարհում տավարի մսի խոշորագույն ներմուծողն է (տարեկան 400,000–500,000 տոննա), տավարի միսը ներկրում է Բրազիլիայից, Պարագվայից, Ուրուգվայից, Արգենտինայից, Հնդկաստանից եւ Կոլումբիայից։ Նույնիսկ Ծոցի եւ Մերձավոր Արևելքի երկրները (տարեկան 200,000–300,000 տոննա ներմուծման ծավալով) տավարի միսը ձեռք են բերում Պակիստանից, Ավստրալիայից, Նոր Զելանդիայից, ԱՄՆ-ից, Հնդկաստանից եւ այլ երկրներից։ Հայաստանը, գտնվելով այս մեծ շուկաների կենտրոնում, դեռ չի զբաղեցրել իր արդար տեղը։

Պատմական եւ ներկայիս մարտահրավերներ

Խորհրդային Միության տարիներին՝ 1930-ականներին, առաջնահերթություն տրվեց կաթնատու տավարաբուծությունից ստացվող մսին։ Հայաստանի տնտեսությունը մինչեւ այսօր հետեւում է այդ սխալ մոտեցմանը՝ կախված լինելով կաթնատու տավարի մսի արտադրությունից։ Այս գործելակերպը բացասաբար է անդրադառնում մսի որակի, գնի եւ արտահանման հնարավորությունների վրա։

Հայաստանում տավարի միսը ստացվում է ոչ թե պլանավորված կերպով, այլ հիմնականում կաթնատու տավարի խոտանված կենդանիներից։ Արդյունքում՝ մսի որակը ցածր է, գինը՝ ոչ մրցակցային, իսկ արտահանումը՝ անհնարին։ Սա ստիպում է Հայաստանին տավարի միս ներմուծել անգամ ներքին պահանջարկը բավարարելու համար։

Հնարավորությունների բացահայտում

Մսատու տավարի բուծումը պահանջում է նվազագույն խնամք, այդ կենդանիները դիմացկուն են հիվանդությունների նկատմամբ եւ չեն պահանջում թանկարժեք ենթակառուցվածքներ։ Տավարաբուծության ոլորտը կարող է ամբողջությամբ հիմնվել արոտների վրա՝ նվազագույն ծախսերով։ Արեւային եւ հողմային էներգիան բավարար են, իսկ կենդանիները կարող են ամբողջ տարին պահվել բացօթյա պայմաններում։

Հայաստանն արդեն ունի մսատու տավարաբուծության զարգացման համար անհրաժեշտ երկու հիմնական բաղադրիչ՝ արոտներ եւ հարմար ցեղեր։

Զարգացման պլան եւ գնահատականներ

Պահպանողական հաշվարկների համաձայն՝

  1. Մեկ կովի համար պահանջվում է 1 հեկտար արոտ՝ տարեկան։
  2. 500,000 հեկտար արոտներում կարելի է պահել 250,000 գլուխ կով։
  3. Յուրաքանչյուր կով տարեկան կարող է տալ մեկ հորթ՝ 175,000 գլուխ, հաշվարկելով կորուստները։
  4. Յուրաքանչյուր կենդանի կարող է տալ 200–250 կգ միս՝ մոտավորապես 8,000 դրամ/կգ գնով։

Այսպիսով, տարեկան հնարավոր է արտադրել 35,000 տոննա բարձրարժեք միս՝ ստանալով 280–287 միլիարդ դրամ (~$537–551 միլիոն) հասույթ։

Կառավարության դերը եւ աջակցության մեխանիզմները

Հայաստանի կառավարությունն արդեն աջակցում է ոլորտին՝ վարկերի տոկոսադրույքների սուբսիդավորման եւ կենդանիների ձեռքբերման համաֆինանսավորման միջոցով։ Սակայն անհրաժեշտ է նաեւ՝

  1. Ամրապնդել անասնաբուժական վերահսկողությունը։
  2. Խստացնել արոտների ռոտացիոն օգտագործման պահանջները։
  3. Զարգացնել վերականգնվող էներգիայի եւ շարժական կացարանների համակարգերի արտադրությունները։

Մսատու տավարաբուծության ոլորտը կարող է վերածվել Հայաստանում տնտեսության շարժիչ ուժի՝ ստեղծելով կայուն եկամուտներ, վերականգնելով լքված գյուղերը եւ խթանելով օրգանական ու էկոլոգիապես մաքուր երկրագործությունը։ Վաղաժամկետ ներդրումները եւ ճիշտ կառավարումը Հայաստանը կդարձնեն գլոբալ մսի շուկայի ակտիվ մասնակից։

Հեղինակվել է Աշոտ Պողոսյանի կողմից՝ Mountain High Farms-ի համար

 

Leave a reply