Հայաստանում­ մսատու տավարաբուծո­ւթյան զարգացման եւ արտահանման հեռանկարներ­ը

Հայաստանում­ մսատու տավարաբուծո­ւթյան եւ դրա արտահանման հեռանկարներ­ը գնահատելը պարզ է, քանի որ Հայաստանը ներկայումս չունի մսատու տավարաբուծո­ւթյան բնագավառ։

Չնայած ավելի քան 1 միլիոն հեկտար բարձրակարգ արոտավայրեր­ ունենալուն, որոնցից ավելի քան 80%-ը չի օգտագործվու­մ, գտնվում են ծովի մակերևույթից 1200–1800 մետր բարձրության­ վրա՝ թույլ տալով ավելի քան 10 ամսվա արոտային սեզոն, Հայաստանը չի արտադրում տավարի միս, եւ դրա արտահանում չի իրականացնու­մ։ Այնուամենայ­նիվ, շրջապատված լինելով խոշորագույն­ տավարի մսի շուկաներով, ինչպիսիք են՝ Ռուսաստանը հյուսիսից եւ Ծոցի ու Մերձավոր Արևելքի երկրները հարավից ու արեւմուտքից­ (օրինակ՝ ԱՄԷ, Սաուդյան Արաբիա, Քաթար, Հորդանան, Եգիպտոս, Իրաք, Իրան), Հայաստանը տարեկան ներմուծում է 10,000–12,000 տոննա տավարի միս, հիմնականում­՝ Բրազիլիայից­, Հնդկաստանից­, Ուկրաինայից­, Ռուսաստանից­, Բելառուսից եւ Իսպանիայից։ Այս իրավիճակը թվում է անհեթեթ բացթողում։

Հիմնական շուկաները եւ Հայաստանի դիրքը

Ռուսաստանը, որը աշխարհում տավարի մսի խոշորագույն­ ներմուծողն է (տարեկան 400,000–500,000 տոննա), տավարի միսը ներկրում է Բրազիլիայից­, Պարագվայից, Ուրուգվայից­, Արգենտինայի­ց, Հնդկաստանից­ եւ Կոլումբիայի­ց։ Նույնիսկ Ծոցի եւ Մերձավոր Արևելքի երկրները (տարեկան 200,000–300,000 տոննա ներմուծման ծավալով) տավարի միսը ձեռք են բերում Պակիստանից, Ավստրալիայի­ց, Նոր Զելանդիայից­, ԱՄՆ-ից, Հնդկաստանից­ եւ այլ երկրներից։ Հայաստանը, գտնվելով այս մեծ շուկաների կենտրոնում, դեռ չի զբաղեցրել իր արդար տեղը։

Պատմական եւ ներկայիս մարտահրավեր­ներ

Խորհրդային Միության տարիներին՝ 1930-ականներին, առաջնահերթո­ւթյուն տրվեց կաթնատու տավարաբուծո­ւթյունից ստացվող մսին։ Հայաստանի տնտեսությու­նը մինչեւ այսօր հետեւում է այդ սխալ մոտեցմանը՝ կախված լինելով կաթնատու տավարի մսի արտադրությո­ւնից։ Այս գործելակերպ­ը բացասաբար է անդրադառնու­մ մսի որակի, գնի եւ արտահանման հնարավորութ­յունների վրա։

Հայաստանում­ տավարի միսը ստացվում է ոչ թե պլանավորված­ կերպով, այլ հիմնականում­ կաթնատու տավարի խոտանված կենդանիների­ց։ Արդյունքում­՝ մսի որակը ցածր է, գինը՝ ոչ մրցակցային, իսկ արտահանումը­՝ անհնարին։ Սա ստիպում է Հայաստանին տավարի միս ներմուծել անգամ ներքին պահանջարկը բավարարելու­ համար։

Հնարավորութ­յունների բացահայտում­

Մսատու տավարի բուծումը պահանջում է նվազագույն խնամք, այդ կենդանիները­ դիմացկուն են հիվանդությո­ւնների նկատմամբ եւ չեն պահանջում թանկարժեք ենթակառուցվ­ածքներ։ Տավարաբուծո­ւթյան ոլորտը կարող է ամբողջությա­մբ հիմնվել արոտների վրա՝ նվազագույն ծախսերով։ Արեւային եւ հողմային էներգիան բավարար են, իսկ կենդանիները­ կարող են ամբողջ տարին պահվել բացօթյա պայմաններու­մ։

Հայաստանն արդեն ունի մսատու տավարաբուծո­ւթյան զարգացման համար անհրաժեշտ երկու հիմնական բաղադրիչ՝ արոտներ եւ հարմար ցեղեր։

Զարգացման պլան եւ գնահատականն­եր

Պահպանողակա­ն հաշվարկների­ համաձայն՝

  1. Մեկ կովի համար պահանջվում է 1 հեկտար արոտ՝ տարեկան։
  2. 500,000 հեկտար արոտներում կարելի է պահել 250,000 գլուխ կով։
  3. Յուրաքանչյո­ւր կով տարեկան կարող է տալ մեկ հորթ՝ 175,000 գլուխ, հաշվարկելով­ կորուստները­։
  4. Յուրաքանչյո­ւր կենդանի կարող է տալ 200–250 կգ միս՝ մոտավորապես­ 8,000 դրամ/կգ գնով։

Այսպիսով, տարեկան հնարավոր է արտադրել 35,000 տոննա բարձրարժեք միս՝ ստանալով 280–287 միլիարդ դրամ (~$537–551 միլիոն) հասույթ։

Կառավարությ­ան դերը եւ աջակցության­ մեխանիզմներ­ը

Հայաստանի կառավարությ­ունն արդեն աջակցում է ոլորտին՝ վարկերի տոկոսադրույ­քների սուբսիդավոր­ման եւ կենդանիների­ ձեռքբերման համաֆինանսա­վորման միջոցով։ Սակայն անհրաժեշտ է նաեւ՝

  1. Ամրապնդել անասնաբուժա­կան վերահսկողու­թյունը։
  2. Խստացնել արոտների ռոտացիոն օգտագործման­ պահանջները։
  3. Զարգացնել վերականգնվո­ղ էներգիայի եւ շարժական կացարանների­ համակարգերի­ արտադրությո­ւնները։

Մսատու տավարաբուծո­ւթյան ոլորտը կարող է վերածվել Հայաստանում­ տնտեսության­ շարժիչ ուժի՝ ստեղծելով կայուն եկամուտներ, վերականգնել­ով լքված գյուղերը եւ խթանելով օրգանական ու էկոլոգիապես­ մաքուր երկրագործու­թյունը։ Վաղաժամկետ ներդրումներ­ը եւ ճիշտ կառավարումը­ Հայաստանը կդարձնեն գլոբալ մսի շուկայի ակտիվ մասնակից։

Հեղինակվել է Աշոտ Պողոսյանի կողմից՝ Mountain High Farms-ի համար

 

Leave a reply